Mae cyllid gan Ganolfan Ragoriaeth Menter Ymchwil Busnesau Bach (SBRI) ac Arloesedd Iechyd Llywodraeth Cymru, wedi galluogi timau clinigol ledled Cymru i gyd-ddatblygu arloesedd arobryn sy’n lleihau allyriadau niweidiol Ocsid Nitraidd ac Entonox, gan symud GIG Cymru yn nes at eu targed sero net ar gyfer 2030 tra’n sicrhau lleddfu poen priodol i famau sy’n geni.

Cefndir

Dangosodd Adroddiad Gofal Iechyd Heb Niwed fod 5.6% o allyriadau’r DU yn dod o ofal iechyd. Datganodd Llywodraeth Cymru argyfwng hinsawdd a chyhoeddodd gynllun Datgarboneiddio GIG Cymru yn nodi y bydd sector cyhoeddus Cymru yn garbon niwtral erbyn 2030. Mae’r cynllun uchelgeisiol hwn yn targedu nwyon anesthetig yn benodol ac yn cynnwys ocsid nitraidd sydd â photensial cynhesu byd-eang tua 298 gwaith yn fwy na charbon deuocsid.

Mae’r anesthetydd ymgynghorol Charlotte Oliver a Rheolwr Fferylliaeth Elaine Lewis ym Mwrdd Iechyd Prifysgol Caerdydd a’r Fro ill dau yn angerddol yn eu hymrwymiad i Ddeddf Llesiant Cenedlaethau’r Dyfodol (2015) ac yn chwarae eu rhan i helpu Llywodraeth Cymru i gyrraedd ei tharged sero net trwy sawl prosiect a menter, gan gefnogi’r GIG yn eu huchelgais i ddarparu gofal iechyd mwy cynaliadwy.

Un o’r prosiectau hynny oedd y Prosiect Ocsid Nitraidd a oedd â’r nod o leihau effaith amgylcheddol ac ariannol y bwrdd iechyd drwy gyflenwi nwy ocsid nitraidd anesthetig i wardiau drwy ddefnyddio silindrau cludadwy yn lle’r systemau pibelli hŷn, gan arbed tua 1 miliwn o litrau o ocsid nitraidd y flwyddyn, sy’n cyfateb i 535 tunnell o CO2.

Yr Her

Gan adeiladu ar lwyddiant y prosiect hwnnw, gwnaethant gysylltu â Chanolfan Ragoriaeth SBRI gyda her; er gwaethaf symleiddio i silindrau ocsid nitraidd llai y profwyd eu bod yn fwy effeithlon, roeddent yn dal i yfed llawer iawn o Entonox (50% ocsigen, 50% ocsid nitraidd) a ddefnyddir yn bennaf gan fenywod i leddfu poen wrth esgor. Pan ddefnyddir y nwy hwn, mae’n cael ei allanadlu i raddau helaeth heb ei fetaboli i’r atmosffer. Roeddent am ddod o hyd i ateb a fyddai’n darparu ateb fforddiadwy am bris cystadleuol i leihau allyriadau ocsid nitraidd niweidiol a gwella ansawdd aer yn yr ystafelloedd danfon ar wardiau llafur.

Ym mis Tachwedd 2022, fe wnaeth Canolfan SBRI fframio Her SBRI galwad agored i ddiwydiant a’r byd academaidd, gan gynnig cyllid wedi’i gefnogi gan Lywodraeth Cymru ar gyfer atebion arloesol a fyddai’n arwain at ‘Gwaredu Nwyon Ocsid Nitraidd ac Entonox yn Ddiogel a Moesegol’.

Yr Ateb

Yn dilyn proses ddethol gystadleuol, dyfarnwyd cyllid contract ar gyfer datblygu peiriant N2O Clear i e-Breathe yn Belfast, Gogledd Iwerddon. Dechreuodd y gwaith yn gynnar yn 2023, gyda dichonoldeb cynnar hyd at ddylunio ac adeiladu prototeip gweithredol yn llawn. Rheolwyd Tîm Prosiect Cymru Gyfan gan Ganolfan SBRI, gan ddarparu mewnbwn clinigol rheolaidd ac arweiniad i’r cyflenwr dros 18 mis o ddatblygiad i greu datrysiad pwrpasol, addas i’r diben, ac ym mis Awst 2024 darparwyd y peiriant ar gyfer profi perfformiad ym Mwrdd Iechyd Prifysgol Betsi Cadwaladr cyn cael ei gludo i Ysbyty Athrofaol Cymru yng Nghaerdydd ar gyfer treialon pellach.

N2O Clir yn difa> Mae 99% o ocsid nitraidd wedi’i allanadlu, gan ei drawsnewid yn foleciwlau sy’n anfalaen yn amgylcheddol, nitrogen ac ocsigen. Mae’r peiriant wedi’i ardystio i’w ddefnyddio yn y DU a’r UE, ar ôl cael profion EMC, trydanol a mecanyddol trwyadl ac mae wedi derbyn Marc UKCA a CE.

Diolch i fewnbwn gofalus gan y tîm, mae’r cynnyrch yn syml i’w ddefnyddio, yn dawel ac yn effeithlon o ran ynni, gyda chostau rhedeg isel, ac fe’i cynlluniwyd i fod yn hawdd ei lanhau ar gyfer atal heintiau. Mae hefyd wedi’i weithgynhyrchu gyda chynaliadwyedd diwedd oes cynnyrch mewn golwg - mae’r dyluniad yn cynnwys dros 80% o ddeunyddiau ailgylchadwy.

Ymatebion

Mae staff a chleifion fel ei gilydd wedi ymateb yn frwdfrydig i’r peiriant, gan nodi’r effeithiau cadarnhaol ar yr amgylchedd a’u lles eu hunain, yn ogystal â darparu gwell gofal i gleifion a lleddfu poen yn gynaliadwy. Mae’r prosiect wedi hybu sgyrsiau am leihau ôl troed carbon y GIG, codi ymwybyddiaeth, a meithrin agwedd gadarnhaol tuag at ofal iechyd cynaliadwy a’r manteision i bawb.

Ym mis Hydref 2024, enillodd e-Breathe Wobr Gorwelion Gwyrdd INVENT 2024, a drefnwyd gan Catalyst gyda phrif bartner Bank of Ireland , mae INVENT yn dathlu ‘ein hentrepreneuriaid mwyaf cyffrous’ ar gyfer datblygu’r N2O Clear.

Dywedodd Charlotte Oliver, Arweinydd Prosiect, “Roedd y gefnogaeth gan Faye, Lynda a’r Tîm SBRI cyfan yn rhagorol. Nid wyf erioed wedi rheoli prosiect ar y raddfa, uchelgais neu lefel ariannu hon o’r blaen ac rwyf yn bersonol wedi dysgu cymaint o’r profiad hwn. Roeddwn yn teimlo’n bryderus ar ddechrau’r prosiect, ond rwyf wedi cael cymaint o gefnogaeth drwy gydol y prosiect. Rydym wedi cyflawni’n union yr hyn yr oeddem yn bwriadu ei wneud ac yn credu y bydd newid parhaol yn y ffordd y mae’r GIG yn lliniaru ei gwmpas 1 Allyriadau Carbon o ganlyniad i’r prosiect hwn. Mae’r prosiect hwn wedi rhagori ar fy nisgwyliadau, mae SBRI yn adnodd gwych i GIG Cymru wrth ddatblygu gwasanaethau yn y dyfodol.”

Camau Nesaf

Mae’r cynnyrch eisoes wedi denu sylw cadarnhaol gan fyrddau iechyd a dosbarthwyr; mae’r tîm yn cynllunio’r camau nesaf o ran maint a lledaeniad ar draws Cymru a thu hwnt, gan archwilio cyfleoedd ar gyfer treialon cydweithredol mewn mannau eraill yn y DU.

Dywedodd David McLaughlin, Cyfarwyddwr e-Breathe Ltd “Mae gweithio gyda thîm SBRI wedi darparu mynediad hynod werthfawr i ddefnyddwyr go iawn a allai helpu i siapio datblygiad y cynnyrch i ddiwallu eu hanghenion gwirioneddol. Mae’r prosiect hwn wedi agor y potensial i fynd â’r cynnyrch datblygedig drwodd i fasnacheiddio llawn, gan gynnwys marchnata, gweithgynhyrchu, gwerthu a gwasanaethu. Roedd hefyd yn darparu llwybr i dreialu’r cynnyrch o fewn y GIG na fyddai fel arall wedi bod yn gyraeddadwy i ni fel cwmni bach. “